هاشم اورعی*

طبق اعلام سازمان اوپک، در ماه اوت ۱۳ عضو این سازمان روزانه نزدیک به ۳۰ میلیون بشکه نفت خام تولید داشته‌اند که سهم ایران ۲.۵ میلیون بشکه است. در این میان عربستان با تولید روزانه نزدیک به ۱۱ میلیون بشکه در روز، عراق با ۴.۵ و امارات با ۳.۲ میلیون جایگاه اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند.

اما ماجرا وقتی غم‌انگیزتر می‌شود که سهم صادرات از تولید را در نظر بگیریم. از آنجا که آمار دقیقی در مورد میزان صادرات نفت ایران منتشر نمی‌شود، چنانچه صادرات نفت کشور روزانه ۸۰۰ هزار بشکه در نظر گرفته شود، به این نتیجه می‌رسیم که ایران در حدود یک سوم تولید خود را صادر می‌کند درحالی‌که در اواسط دهه ۵۰ شمسی، صادرات ایران ۱۲ برابر مصرف داخلی بوده است.

می‌توانیم دلخوش کنیم که عقب افتادن از قافله اوپک به این معناست که ذخایر سوخت فسیلی ما در اعماق زمین باقی مانده و از این طریق نسل‌های بعد در رفاه کامل زندگی خواهند کرد، اما دو واقعیت باید مدنظر قرار گیرد.

اول اینکه «گذار انرژی» در جهان به سمتی می‌رود که دو ویژگی آن افزایش عمق نفوذ برق و توسعه انرژی تجدیدپذیر است.
طبق پیش بینی کارشناسان در سه دهه پیش‌رو سهم سوخت‌های فسیلی از سبد انرژی جهان پیوسته کاهش خواهد یافت.

نکته دوم اینکه ایران دارای حداقل ۲۸ میدان نفت و گاز مشترک با همسایگان خود است. در لایه نفتی پارس جنوبی، قطر تاکنون ۲ میلیارد بشکه استخراج کرده درحالی‌که سهم ایران تنها ۵۰ میلیون بشکه بوده است. بنابراین در میادین مشترک طرف مقابل در انتظار ننشسته و با توسعه ظرفیت استخراج خود چیزی برای نسل‌های بعد ما باقی نخواهد گذاشت.

تنها چند دهه پیش در بازار انرژی جهان میدان‌داری می‌کردیم و امروز با سهمی کمتر از ۳درصد از صادرات اوپک نقش و نفود خود را در این بازار از دست داده‌ایم و در ادامه این روند می‌بینیم کشوری که بر دومین ذخایر گاز و سومین منابع نفت جهان نشسته باید به فکر واردات بنزین و گازوئیل برای تأمین مصرف داخلی باشد.

با اولویت بخشیدن سیاست به اقتصاد، امکان سرمایه ‌گذاری خارجی را از این صنعت سلب کرده و از فناوری روز جهان در این بخش فرسنگ‌ها فاصله گرفته‌ایم به‌گونه‌ای که حتی حفظ تولید در سطح فعلی با مشکلات بسیاری مواجه است.
اخیراً هم به امید سرمایه‌گذاری گاز پروم روسیه دل بسته‌ایم غافل از اینکه حضور این کشور در میادین نفت و گاز ایران نه برای توسعه بلکه با هدف جلوگیری از آن است چون حضور مجدد ما در بازار جهانی انرژی در تعارض با منافع روسیه است.

*استاد دانشگاه صنعتی شریف

‎منبع: فردای اقتصاد