احمد پورمندی

همانطور که بسیاری از تحلیلگران واقع بین تر پیش بینی می کردند، ج.ا. شانس دستیابی به توافق با ایالات متحده بر پایه پیشنهاد سه کشور اروپایی را ، با این ادعا که این توافقات پیشنهادی به اندازه کافی «محکم» نیستند، سوزاند و تا اطلاع ثانوی، برجام هم چنان پا در هوا خواهد ماند. در گفتگو های این روز های تحلیلگران ، این فرضیه که تصمیم گیران نظام، برجام را به مساله جانشینی خامنه ای گره زده اند، پررنگ تر از همیشه مطرح می شود و دلیل اصلی «کش دادن» مساله را هم در این پیوند می بینند.

اما هنگام نتیجه گیری از این فرضیه ، دو سناریوی سیاه مطرح می شود. در سناریوی نخست، هدف حکومت کشاندن رابطه با آمریکا به یک جنگ محدود است. چنین جنگی به حکومت فرصت می دهد تا وضعیت فوق العاده اعلام کند ، نیروی حامی خود را بسیج کرده، دست به سرکوب وسیع بزند. راه را برای استقرار رهبر جدید هموار سازد و موقعیت سپاه را در ساختار قدرت برای یک دوره طولانی تثبیت نماید.

در سناریوی دوم ، هدف، تولید سرمایه و زمینه برای رهبر بعدی است که پرچم توافق را بدست بگیرد و با حدود دویست میلیارد دلار پولی که با وصول مطالبات ، فروش نفت و گاز روی آب و فروش متعارف نفت بدست می آید، برخی از زخم های خطرناک را درمان و حکومت را سرپا نگه بدارد.

بر فرض درست بودن فرضیه «گره خوردگی برجام با جانشینی»، بعید است که کل حکومت روی یکی از این دو سناریوی سیاه به تفاهم برسد و این احتمال کم نیست که نبرد بر سر « جانشینی- برجام» به یک «که برکه» تمام عیار بدل و به یک صف آرایی ملی- بین المللی منجر بشود.

در حالی که کاسبان بزرگ تحریم و افراطیون سپاه، با صدای بلندتری از بمب حرف می زنند و از «زدن حایفا و تل آویو» سخن می گویند، محافل کمتر افراطی، تلاش خود را بر کش دادن مذاکرات و خریدن زمان متمرکز کرده اند.

قدر مسلم آن است که برای شخص خامنه ای، احیای خلافت در خاندان خود، به مراتب از سر نوشت کشور مهم تر است. او در این رابطه، حمایت روسیه را کافی نمی داند و می خواهد از غرب هم وعده های مثبتی برای فرزندش دریافت کند. منطقا تحقق سناریوی اول یا دوم به مقدار قابل اعتنایی به توفیق او در جلب نظر مثبت غرب بر می گردد.

عدم توفیق خامنه ای در این کار، دست باز ها را تقویت می کند تا سناریوی جنگ محدود را به اجرا در آورند. کسب اطمینان از موضع مثبت غرب، راه تحقق سناریوی دوم را می گشاید. در هر حال، کشور در آستانه روز های پر ماجرا و سرنوشت سازی قرار دارد.