مجتبی نجفی

حالا که بحث فساد فولاد مبارکه داغ شده باز ارزشی هایی هستند که فساد ساختاری را انکار و فساد را موردی میدانند. همچنانکه تصویر زیر به صورت استعاری نشان میدهد دستاورد اصلی جمهوری اسلامی تخریب ایران بوده؛ سخنان ارزشی هایی که فساد در جمهوری اسلامی را سیستماتیک نمی دانند بر باد استوار شده. اما در تعریف فساد معمولا به اختلاسهای بزرگ توجه میشود و تکرار دزدی هایی از این دست را بزرگترین نشانه میدانند. این تعریف از این منظر تک بعدی و نارسا است که ریشه اصلی فساد را انکار میکند. “قدرت مطلقه” بزرگترین فساد و به عبارتی امّ الفساد است. مادر همه بحرانها، دیکتاتوری است؛ مانعی بزرگ که از رشد شهروند جستجوگر و پژوهشگر جلوگیری میکند.

چند سال پیش عطالله مهاجرانی وزیر سابق ارشاد در دولت خاتمی که مراحل سقوط خود را بعد از مواضع آتشین در جنبش سبز آغار کرده بود رهبری را عاری از فساد دانسته بود. استناد وی به زندگی ساده و امکانات مادی رهبری بود. این تعریف تقلیل گرایانه است به این معنی که چند لایه و چند بعدی نیست.

بزرگترین فساد در مادام العمر بودن مقام سیاسی، تشریفاتی شدن پارلمان، نمایشی شدن انتخابات ها، سرکوب جامعه مدنی ناظر و رسانه های تحقیقی است. فساد در همه جوامع وجود دارد اما بحث اصلی مهار فساد است که در دیکتاتوری امکان ندارد؛ در نتیجه فساد افسارگسیخته میشود و فرهنگ ” بگذار بار خود را ببندیم” جایگزین فرهنگ ” باید ایرانمان را بسازیم” میشود. همین اختیارات رهبری در اصل صدوده قانون اساسی بزرگترین مصداق فساد است. حالا فرقی ندارد در خانه مجلل زندگی کند یا ساده.

برای همین “مرگ بر دیکتاتور” عالی ترین شعار جنبشهای سیاسی اجتماعی ایران است چرا که به درستی امّ الفساد را هدف میگیرد و به ریشه اصلی مشکلات میپردازد. مهار فساد نیازمند مرگ دیکتاتوری و نه صرفا خود دیکتاتور در ایران چه از جنس سلطنت مطلقه و چه از جنس ولایت مطلقه است. همچنانکه در سال پنجاه و هفت دیکتاتور مرد اما دیکتاتوری با قدرت بیشتری بازگشت. در نتیجه فساد هم چند لایه و چند برابر شد.

شهروندان جستجوگر، جامعه مدنی ناظر، رسانه های آزاد هستند که فساد را کنترل میکنند. مهار فساد با موعظه و اخلاق ممکن نیست به چشم ناظر نیاز دارد. دیکتاتوری این چشم های ناظر را کور میکند در حالی که این چشمها مراقب ایران اند و از سلامت مقامات و شهروندان محافظت میکنند. نتیجه دیکتاتوری فساد چند لایه است و سرانجامش همین تصویری است که میبینید: ایستاده بر ویرانه.